Światowy Dzień Bez Samochodu, obchodzony 22 września każdego roku, jest doskonałą okazją do refleksji nad stanem transportu publicznego i jego dostępnością w Polsce. Głównym celem obchodów święta jest zachęcanie konsumentów o bardziej ekologicznych rozwiązaniach, czyli wybierania komunikacji miejskiej lub innych ekologicznych środków transportu zamiast prywatnego auta. Działania te mają m.in. zmniejszyć zatłoczenie miast, hałas oraz ilość spalin zanieczyszczających powietrze.
Fundacja Forum Konsumentów pragnie natomiast w tym kontekście zwrócić uwagę na pogłębiający się problem wykluczenia transportowego, który dotyka ok. 15 mln mieszkańców Polski. Wykluczenie transportowe, inaczej zwane wykluczeniem komunikacyjnym to ogólnopolski problem, z jakim mierzą się mieszkańcy głównie mniejszych miejscowości i wsi.
Szacuje się, że na wykluczenie transportowe jest narażona 1/3 mieszkańców Polski. To kilkanaście milionów osób, które nie mają dostępu do transportu publicznego.[1] Wielu mieszkańców, szczególnie wschodniej Polski, posiada ten dostęp w minimalnym zakresie (pojedyncze kursy tylko w dni nauki szkolnej).[2] Konsekwencje wykluczenia transportowego odczuwają wszystkie grupy społeczne: dzieci, młodzież, studenci, osoby pracujące i seniorzy.
GUS wskazuje, że w latach 2014-2020 w Polsce zniknęło 308 177 km linii regularnej komunikacji autobusowej, w tym 107 605 km o zasięgu regionalnym. W tym czasie długość wszystkich linii kolejowych zwiększyła się o 182 km.[3]
W Polsce coraz więcej osób boryka się z ograniczeniami dostępu do skutecznych i przystępnych cenowo środków transportu publicznego. W miastach wiejskich i mniejszych miejscowościach, gdzie sieć komunikacyjna jest słabo rozwinięta lub w ogóle nie istnieje, mieszkańcy często pozostawieni są bez możliwości swobodnego przemieszczania się. To zjawisko prowadzi do izolacji społecznej, utrudnienia dostępu do pracy, edukacji i opieki zdrowotnej. Jak wskazuje raport „Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap IV”, prawie 26 proc. sołectw (11 tys.) nie jest skomunikowanych transportem publicznym, kolejowym lub drogowym, z miejscowością gminną bez przesiadek. Wielu gmin zwyczajnie nie stać na uruchomienie takich połączeń.[4] Według ośrodka badawczego EUROREG dla ponad sześciu milionów osób powoduje to trudności w wypełnianiu codziennych obowiązków.[5]
Prawo do swobodnego przemieszczania się jest jednym z fundamentalnych praw człowieka, uznawanych także w polskiej konstytucji. Jednakże, aby to prawo było realnie dostępne dla wszystkich obywateli, musi istnieć dostępna i efektywna sieć transportu publicznego. Aktualnie, nie wszyscy mają równy dostęp do tego podstawowego prawa. Problem wykluczenia transportowego ma również poważne konsekwencje ekologiczne. W miarę jak rośnie liczba samochodów na polskich drogach, wzrasta poziom emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Tymczasem, brak skutecznego transportu publicznego skłania wielu ludzi do korzystania z indywidualnych środków transportu, co zwiększa nasz wpływ na zmiany klimatu i degradację środowiska.
Fundacja Forum Konsumentów wzywa władze lokalne, regionalne i centralne do podjęcia natychmiastowych działań w celu rozwiązania problemu wykluczenia transportowego w Polsce.
W Światowy Dzień Bez Samochodu powinniśmy razem pracować nad stworzeniem bardziej zrównoważonego, dostępnego i ekologicznego systemu transportu publicznego w Polsce. Naszym wspólnym celem powinno być zapewnienie, aby każdy obywatel/konsument miał możliwość swobodnego i dostępnego transportu, z poszanowaniem praw człowieka i przy jednoczesnym troskliwym podejściu do naszej planety. Naszym zdaniem wspieranie inwestycji w rozwój transportu publicznego, tworzenie bezpiecznych ścieżek rowerowych i chodników oraz promowanie alternatywnych środków transportu, takich jak carsharing i transport publiczny, to kluczowe kroki w kierunku bardziej zrównoważonej i dostępnej infrastruktury transportowej.
W tym miejscu warto wspomnieć, że w ramach Światowego Dnia Bez Samochodu wiele miast w Polsce pozwala więc swoim mieszkańcom na bezpłatne przejazdy. Informacji na temat mieszkańcy powinni poszukiwać na stronach internetowych oraz w punktach informacyjnych urzędów miast i gmin.
„Światowy Dzień Bez Samochodu to okazja to zwrócenia uwagi na wyzwania ekologiczne przed jakimi wszyscy stoimy, ale także kwestia dążenia do płynnego poruszania się w miastach bez korków i ograniczonych miejscach parkingowych. Warto dalej edukować konsumentów i obywateli oraz zachęcać ich do korzystania z transportu publicznego. Jednak co równie ważne musimy pamiętać także o konsumentach spoza dużych miast, którzy mają prawo korzystania z usług transportu publicznego, ale nie mogą tego robić ze względu na dużą skalę wykluczenia transportowego w Polsce. Zatem w ekologicznej motywacji wychodzenia w przyszłość nie zapominajmy od pracy u podstaw do odrobienia.” – stwierdza Agnieszka Plencler, Prezeska Forum Konsumentów.
Wobec powyższego Fundacja Forum Konsumentów pozostaje otwarta na współpracę zarówno z instytucjami państwowymi, organizacjami społecznymi, jak i innymi podmiotami zainteresowanymi poprawą sytuacji komunikacyjnej w Polsce. Razem możemy działać na rzecz bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego systemu transportowego.
[1] Źródło: https://www.moja-ostroleka.pl/art/1687350004/polacy-wykluczeni-transportowo-gigantyczny-problem-o-ktorym-niewiele-sie-mowi
[2] Źródło: https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/tak-wyglada-wykluczenie-75903.html[3] Żródło: https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/transport-Polska-dane-wykluczenie-transportowe-11443.html
[4] Źródło: https://biznes.newseria.pl/news/wykluczenie-transportowe,p598159864
[5] Źródło: https://www.moja-ostroleka.pl/art/1687350004/polacy-wykluczeni-transportowo-gigantyczny-problem-o-ktorym-niewiele-sie-mowi