Forum Konsumentów

Fundacja Forum Konsumentów jako reprezentant interesów, praw i wolności konsumentów popiera inicjatywę Parlamentu Europejskiego, który zatwierdził mandant negocjacyjny dla projektu nowej Dyrektywy zwanej „Dyrektywą o zwalczaniu greenwashingu”. Jednocześnie zwraca uwagę na ryzyka związane z brakiem skuteczności proponowanych zmian, tj. (1) wzrost kosztów produkcji, która do tej pory nie była zrównoważona i w konsekwencji (2) wzrost cen końcowych dla konsumenta, (3) brak systematycznej edukacji konsumenta, czyli brak zmiany postaw zakupowych i tym samym import tańszych produktów spoza Unii Europejskiej.

Dyrektywa ma na celu ograniczenie zjawiska greenwashingu (polegającego na wywoływaniu u klientów mylnego wrażenia, że dany produkt jest ekologiczny i nie wpływa negatywnie na środowisko) i zaostrzenie zasad zatwierdzania nowych oznaczeń ekologicznych, jak również praktyki postarzania sprzętów prowadzące do ich częstszej wymiany. Nie będzie już miejsca na stosowanie twierdzeń „proekologiczny” lub „przyjazny środowisku” bez wcześniejszego przedstawienia stosownych dowodów na ich prawdziwość. Ponadto Dyrektywa przyczyni się do większej transparentności oferowanych konsumentom produktów i usług, ograniczania sytuacji, w których konsumenci są wprowadzani w błąd oraz rozpoczęcia procesu budowania zaufania wśród konsumentów, którzy do tej pory zmuszeni byli do weryfikowania każdej informacji i na których przerzucana była pełna odpowiedzialność za ochronę środowiska.

 

PODSUMOWANIE

 

1. Dla konsumenta wdrożenie „Dyrektywy o zwalczaniu greenwashingu” oznaczać będzie możliwość dokonywania świadomych decyzji zakupowych oraz partycypacji w zrównoważonym rozwoju. Dyrektywa będzie również gwarantem przekazywania konsumentom wiarygodnych, porównywalnych i weryfikowalnych informacji.

Uwaga: Dyrektywa ułatwi konsumentom poruszanie się po rynku dostępnych towarów, ale pod warunkiem, że ich świadomość i znajomość etykiet będzie rosła, szczególnie że produkty te mogą być droższe. Warto pamiętać, że cena nadal jest dla konsumentów głównym kryterium wyboru.

 

Najważniejsze proponowane postulaty:

 

a)     rozszerzenie katalogu podstawowych informacji o produkcie o skutki środowiskowe lub społeczne, a także trwałość i możliwość naprawy produktu. Umożliwi to przeprowadzania szczegółowej weryfikacji czy informacje podawane przez przedsiębiorcę są prawdziwe czy też mogą zostać uznane za praktykę marketingową lub handlową wprowadzającą konsumentów w błąd.

 

b)    zakaz stosowania pewnych ogólnych stwierdzeń takich jak „eko”, „przyjazne dla środowiska”, „neutralne dla klimatu”, „efektywne energetycznie”, „biodegradowalne”,
a nawet takie jak: „świadome” lub „odpowiedzialne” o ile sugerują wysoką efektywność środowiskową, jeśli nie zostanie stosownie poparte konkretnymi i mierzalnymi dowodami lub sprecyzowane tak, aby nie wprowadzały w błąd konsumentów.

 

c)     uregulowanie oznakowania ekologicznego. Obecnie istnieje ok 230 różnych rodzajów oznakowania, co powoduje dezorientację konsumentów, a tym samym wzbudza ich nieufność. Aby kontrolować mnożenie się tego typu oznaczeń, wprowadzanie nowych publicznych systemów oznakowania nie będzie możliwe, chyba że zostaną opracowane na szczeblu UE.

 

2. W kontekście „Dyrektywy o zwalczaniu greenwashingu” należy również wspomnieć o zagłosowaniu przez Parlament Europejski za przepisami umożliwiającymi skuteczną walkę z nadprodukcją tekstyliów i ubrań, czyli tzw. fast fashion. Parlament Europejski zachęca do tego, żeby ubrania od samego początku projektowane były z myślą o gospodarce w obiegu zamkniętym. W praktyce oznacza to, że muszą być trwalsze, aby wytrzymać wiele cykli życia, zawierać materiały nadające się do recyklingu.

Uwaga! Będzie to skuteczne, jeśli konsumenci przyjmą filozofię jakości, a nie ilości posiadanych rzeczy, co wymaga perswazyjnej edukacji i utrzymaniu konkurencyjności produktów na rynku.

2. CO TO OZNACZA DLA KONSUMENTA?

 

Dyrektywa o zwalczaniu greenwashingu ma na celu zwiększenie ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami handlowymi, które uniemożliwiają dokonywanie zrównoważonych zakupów, takimi jak:

– pseudoekologiczny marketing (eng. greenwashing),
– praktyki postarzania produktów (tj. przedwczesny koniec eksploatacji towarów), oraz 
– stosowanie niewiarygodnych i nieprzejrzystych oznakowań i narzędzi informacyjnych dotyczących zrównoważonego charakteru. 
 

Dyrektywa przyczyni się zatem do większej transparentności oferowanych konsumentom produktów i usług, powstrzymania wprowadzania konsumentów w błąd i rozpoczęcia procesu budowania zaufania wśród konsumentów, którzy do tej pory zmuszeni byli do weryfikowania każdej informacji i na których przerzucana była odpowiedzialność za ochronę środowiska

 

Dla konsumenta wdrożenie „Dyrektywy o zwalczaniu greenwashingu” oznaczać będzie możliwość dokonywania świadomych decyzji zakupowych oraz partycypacji w zrównoważonym rozwoju. Dyrektywa będzie również gwarantem przekazywania konsumentom wiarygodnych, porównywalnych i weryfikowalnych informacji.

 

W tym miejscu warto wspomnieć o cyklicznej akcji Forum Konsumentów pt. „Konsumencie nie daj robić z siebie jelenia!”, której celem jest pokazywanie niespójności działań odgórnych różnych podmiotów, w tym usługodawców, które przekładają się na nadmierną presję skierowaną na konsumentów i konsumentki. Jako Fundacja Forum Konsumentów popieramy potrzebne inicjatywy proekologiczne i uważamy, że najwyższy czas na zmiany, ale chcemy być traktowani serio. Sprzeciwiamy się presji nakładanej na konsumentów, kiedy inne działania nie są spójne. Dlaczego? Ponieważ w drodze do realnej (a nie życzeniowej) zmiany musimy działać spójnie i transparentnie: decydenci, biznes i konsumenci. Tylko wtedy nowe regulacje i waga codziennych wyborów będą istotne. W ramach akcji zwracaliśmy już uwagę na m.in. zjawiska greenwashingu, skimpflacji i downsizingu.